Μάθημα 7 Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες

Εκπαιδευτική Ενότητα 1 Αναγνώριση επαγγελματικών κινδύνων και απειλών κατά της υγείας Υποενότητα 2 Βασικοί τύποι επαγγελματικών κινδύνων και πηγών επαγγελματικού κινδύνου Μάθημα 7 Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες

Οι ψυχοκοινωνικές πηγές κινδύνου έχουν αναγνωριστεί και γίνει αποδεκτές τα τελευταία έτη ως σημαντικοί κίνδυνοι στο εργασιακό περιβάλλον. Επηρεάζουν την ψυχολογική και τη σωματική ευεξία των εργαζομένων. Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με τον τρόπο σχεδιασμού, διαχείρισης ή/και οργάνωσης της εργασίας καθώς και με κοινωνικές πτυχές της εργασίας. Περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία πηγών κινδύνου.
Εδώ είναι ένα καλό σημείο να εξηγηθεί ο όρος «στρες». Το στρες είναι η αντίδραση του οργανισμού στην πίεση, που μπορεί να είναι διανοητική, συναισθηματική ή σωματική. Μπορεί να περιγραφεί ως μη συγκεκριμένη αντίδραση σε απαιτήσεις που θέτει το περιβάλλον. Το στρες δύναται να απαντάται σε διαφορετικές συνθήκες, τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική σας ζωή.

Υπάρχουν τρία επίπεδα στα οποία μπορεί να εκδηλωθεί το στρες:

Ψυχολογικό: ενδέχεται να νιώθετε άγχος, εξάντληση, κατάθλιψη, απογοήτευση από την εργασία ή να βιώνετε έλλειψη ικανοποίησης από τη ζωή, κάτι που μειώνει την αυτοεκτίμηση.
Σωματικό: σε αυτό το επίπεδο το σώμα σας ενδέχεται να αντιδράσει με αυξημένη πίεση αίματος, διακυμάνσεις στον καρδιακό ρυθμό, ορμονικές αλλαγές, αλλαγές στα επίπεδα του σακχάρου του αίματος, πεπτικά προβλήματα (όπως δυσπεψία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα), εφίδρωση, υπεραερισμό ή αβαθή αναπνοή.
Συμπεριφορικό: αυτές οι συνέπειες μπορεί να περιλαμβάνουν αύξηση της πρόσληψης αλκοόλ και φαρμάκων, κάπνισμα τσιγάρων, σεξουαλικά προβλήματα, προβλήματα με ανθρώπινες σχέσεις, θέματα με τον ύπνο, θλίψη ή προβλήματα στη λήψη αποφάσεων, τάση πρόκλησης ατυχημάτων στην εργασία και απουσιασμό.

Οι στρεσσογόνοι παράγοντες (δηλαδή οι παράγοντες που προκαλούν στρες) στον χώρο εργασίας μπορούν να ταξινομηθούν σε διάφορες κατηγορίες:

Φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες που υπάρχουν στο εργασιακό περιβάλλον
Οι παράγοντες αυτοί όχι μόνο θέτουν ένα κάποιο επίπεδο άμεσης απειλής κατά της υγείας, αλλά επίσης ενδέχεται να επηρεάσουν το πως αντιλαμβάνεστε την απειλή, συμβάλλοντας στην πρόκληση στρες σε εργαζομένους. Η επίδραση αυτή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα άγχος για απώλεια της υγείας ή ακόμα και της ζωής. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα μιας τέτοιας κατάστασης μπορεί να είναι ο φόβος προσβολής από COVID-19, ιδίως σε εκείνους τους εργαζόμενους που μπορεί να εκτίθενται σε ανθρώπους που έχουν προσβληθεί ή σε μολυσμένα υλικά.
Ποσοτικός και ποιοτικός υπερβολικός φόρτος εργασίας (πολλή εργασία ή πολύ δύσκολη εργασία)
Υπάρχουν στοιχεία ερευνών που δείχνουν ότι υπάρχουν αρνητικές συνέπειες από την τέλεση εργασίας που γίνεται αντιληπτή από τον εργαζόμενο ως πολύ δύσκολη (που μπορεί να οδηγήσει, για παράδειγμα, σε μειωμένη αυτοεκτίμηση) ή αν υπάρχει πολλή εργασία που πρέπει να πραγματοποιηθεί, πέρα από τις ικανότητες του εργαζομένου.
Χαμηλές απαιτήσεις εργασίας (εργασία κατώτερη των ικανοτήτων και των προσόντων του εργαζομένου, πολύ λίγη ποικιλία στην εργασία)
Το να έχει κανείς μια πολύ εύκολη ή/και μη απαιτητική εργασία επίσης δεν είναι ωφέλιμο για την υγεία και θεωρείται παράγοντας στρες. Αυτό συμβαίνει όταν έχετε να κάνετε πολύ λίγα πράγματα ή όταν ασκείτε εξαιρετικά επαναλαμβανόμενα και μονότονα καθήκοντα.
Περιορισμένα επίπεδα ελέγχου (κανένας έλεγχος στις διαδικασίες εργασίας και στις συνθήκες εργασίας)
Αυτό εννοεί τον βαθμό στον οποίο μπορείτε να αποφασίζετε για την οργάνωση της εργασίας ή τις συνθήκες εργασίας. Είναι σημαντικό να υπάρχει κάποιο επίπεδο απόφασης κατά την επιλογή των καθηκόντων και τον τρόπο εκτέλεσής τους, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου εργασίας και των διαστημάτων ανάπαυσης. Οι περιορισμοί στα επίπεδα ελέγχου μπορεί να προέρχονται από τεχνολογικούς ή οργανωτικούς λόγους. Για παράδειγμα, ένας περιορισμός που σχετίζεται με την τεχνολογία μπορεί να προκύψει όταν οι εργαζόμενοι πρέπει να προσαρμόσουν την ταχύτητα εργασίας τους στον ρυθμό που επιβάλλει το μηχάνημα ή ο εξοπλισμός. Ο τρόπος διοίκησης της εταιρείας μπορεί να επηρεάζει και το πως αντιλαμβάνονται οι εργαζόμενοι τον έλεγχο. Όσο περισσότερη δημοκρατία υπάρχει στο στυλ διοίκησης, τόσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός συμμετοχής των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων. Το απολυταρχικό στυλ είναι κάτι αντίθετο – οι εργαζόμενοι πρέπει να υπακούν τις αποφάσεις που επιβάλλονται από τα ανώτερα επίπεδα της διοίκησης. Η έρευνα δείχνει ότι το επίπεδο ελέγχου σχετίζεται σημαντικά με το επίπεδο ικανοποίησης από την εργασία.
Ασαφείς ρόλοι ή αντικρουόμενοι ρόλοι (αντιφατικές προσδοκίες προς τον εργαζόμενο)
Όπως και στην περίπτωση των επιπέδων ελέγχου, και η σαφής αναγνώριση του ρόλου ενός ατόμου στην οργάνωση (δηλαδή στην εργασία) σχετίζεται με την ικανοποίηση από την εργασία. Είναι σημαντικό να είστε σαφώς ενήμεροι για τους στόχους σας και το πεδίο των αρμοδιοτήτων σε σχέση με την εκτελούμενη εργασία.
Μια άλλη κατάσταση που δημιουργεί στρες είναι το να έχει κανείς αντικρουόμενους ρόλους στην εργασία. Αυτό μπορεί να συμβεί σε διάφορες περιστάσεις:
- Σύγκρουση εντός αποστολέα μηνύματος – όταν οι προσδοκίες είναι ασύμφωνες, π.χ. ο προϊστάμενός σας σας ζητά να είστε ανεξάρτητος αλλά επίσης οργανώνει την εργασία σας με τρόπο που δεν σας επιτρέπει να την κάνετε σύμφωνα με τις προτιμήσεις σας
- Σύγκρουση μεταξύ αποστολέων μηνυμάτων – όταν οι προσδοκίες προς την εργασία σας είναι ασύμφωνες μεταξύ διαφορετικών ατόμων, π.χ. του προϊσταμένου σας και των συναδέλφων σας
- Σύγκρουση μεταξύ ρόλων – όταν διαδραματίζετε διαφορετικούς ρόλους στην εταιρεία, ορισμένες φορές ενδέχεται να υπάρχει σύγκρουση μεταξύ τους
- Σύγκρουση μεταξύ του ρόλου στην εργασία και της προσωπικότητάς σας ή των προσωπικών σας πεποιθήσεων – όταν η εργασία σας αντιβαίνει στις αξίες σας
Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης
Υπάρχουν τέσσερις τύποι κοινωνικής υποστήριξης που αναγνωρίζονται από τη βιβλιογραφία:
- Συναισθηματική – εκφράσεις ενσυναίσθησης, αγάπης, εμπιστοσύνης και στοργής
- Καθοριστική – συγκεκριμένη βοήθεια και εξυπηρέτηση
- Πληροφοριακή – συμβουλές, προτάσεις και πληροφορίες
- Εκτίμηση – πληροφορίες χρήσιμες για αυτοαξιολόγηση

Στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων, η κοινωνική υποστήριξη μπορεί να γίνει αντιληπτή σε τρεις διαστάσεις:

Φραγμός για παράγοντες στρες – η κοινωνική υποστήριξη δεν επιτρέπει την εμφάνισή τους
Ρυθμιστής – η επίδραση των παραγόντων στρες ελαττώνεται και οι επακόλουθες επιπτώσεις στην υγεία μειώνονται
Πιθανολογούμενη άμεση σχέση μεταξύ της κοινωνικής υποστήριξης και της ευημερίας του εργαζομένου

Ερωτήσεις

Ερωτήσεις Υποενότητας 2

Προηγούμενο θέμα

Πίσω στην Υποενότητα

Επόμενη Υποενότητα